Een schilder die zijn concurrent moet inschakelen zo gauw er een stalen vluchttrap in het verhaal zit, is niet erg veelzijdig. Dus het is altijd handig wat metaalconservering in het voorhoofd te hebben.
Maar van de onderhoudscommissie van mijn kerk kreeg ik eens triomfantelijk te horen dat er met speciale verf over alle roest heen geschilderd ging worden. Zie je niks meer van.

Waarop ik de suggestie deed een verf te gebruiken die vanzelf uit de pot springt en zó het hele pand inpakt. Zie je niks meer van. Of we gaan een potje paintballen en iedereen krijgt dezelfde kleur verfprojectielen.
Normaal probeer ik een aanmoediging-in-geloof te zijn, maar nu heb ik mijn broeder toch even bijgeremd. Moeder Natuur laat zich niet bedotten!

Soms geloven we iets omdat we het wíllen geloven. Als docent Industriële Lakverwerking bespreek ik onder dat motto het thema ‘roestomvormers’, ofwel het belang van een goede voorbehandeling voordat je over een stalen ondergrond gaat lakken.

Het is een natuurwet dat alles streeft naar ‘de laagste energietoestand’, ofwel maximale chaos en minimale structuur. Ofwel de ‘ertstoestand’ en niet zuiver staal. Ofwel roest.
Lak is een ‘anodische bescherming’, dat betekent dat het zich niet zal opofferen ten gunste van staal, zoals zink zal doen (‘kathodische bescherming’). Een verzinkt oppervlak zal geen roest vertonen, ook niet ter plaatse van een kras die doorgaat tot het staaloppervlak. Als een ware held zal het zink op de bres springen en als eerste in oplossing gaan en afspoelen. Pas als de kras millimeters breed is, zal er staal gaan roesten.

Lak daarentegen is zelden geheel waterdicht, corrosieproducten zetten bovendien uit (de brosse roestpukkels groeien tot een veelvoud van de omvang van het oorspronkelijke staal) en drukken de lak verder los. Ze zamelen eventueel zelfs roestbevorderende zuurverbindingen op als er petrochemie of varkenshouderijen in de buurt zijn.
Over roest heen verven is dus een recept voor langdurig na-tafelen met de opdrachtgever.

Maar de roestomvormers dan? Met fosforzuur is inderdaad enig corrosieproduct op te lossen en kan vervolgens een ijzerfosforverbinding neerslaan. Met ijzerbindende tannine is wat te bereiken, en sommige alkydbindmiddelen kunnen als een sealer werken die beginnende corrosie isoleert. Maar er is een addertje onder het gras, als je dan weer over die roestremmer heen schildert. Roestomvormers kunnen ook een sterkere vochtaantrekkende werking door de lak heen veroorzaken, en daarmee alsnog een corrosieproces in gang zetten. Dit addertje moet dus vakkundig doodgetrapt worden.

Mag ik een voorzet geven?

Voordat je gaat schilderen moet de roestomvormer grondig verwijderd worden, en is de fosforverbinding die als bescherming en hechtingsbevorderende “grondlaag” dient ook meteen weg. Dan is het dus lood om oud ijzer, om maar in metaaltermen te blijven.

Hou het maar op de staalborstel, naaldhamer (een soort nietmachine die met pulserende spijkers hardnekkige roest eraf bikt), diverse schuurmiddelen, en een goede grondlak. Wat is er trouwens op tegen om als schilder een meerlaagssysteem aan te brengen? Als het goed is, verkoopt u geen meters maar duurzaamheid, toch?

Edward Uittenbroek

Bron: Schildersvakkrant, december 2005

Bij all-in schilderklussen moet staal gesneden koek zijn voor de schilder.

Roestomvormer in werking. Let op de doorgaande ondercorrosie rondom de roestplek.