Op het Nürnberg Congress van mei presenteerde IKEA een beoordelingsmethode voor kleurloze houtbescherming. Aan het einde kwam uit de zaal de vraag naar de beoordeling van blanke lak onafhankelijk van de Anfeuerung. Dat is het fenomeen dat de natuurlijke kleuren van hout geaccentueerd worden door inwerking van een blanke laklaag. Mooi hoor.

Niet alleen laktechnologen, maar ook mensen zijn vaak op zoek naar een beetje Anfeuerung. Ze gaan liggen bakken in de zon. Blanken zijn zó gedegenereerd, dat ze amper nog pigment in hun vel hebben, dus de huid moet door UV-inwerking smaakgetrouw bijgetint worden. Adam en Eva hoefden dat nog niet, trouwens die waren volgens mij helemaal niet met zulke dingen bezig. Maar dat waren volgens mij zéker geen blanken. Die kwamen later pas.

Nou heb ik niks tegen blanken, er zitten ook goeie tussen! Maar blanke lakken, hoe zit het daar nou mee? Hoe beschermen die eigenlijk het hout tegen de zon, als licht er pardoes doorheen valt?

Mag ik een voorzet geven?

UV-straling knipt op sommige plaatsen moleculen door. UV-schade is dan zichtbaar in de vorm van verkrijting of vergeling van je blanke lak. Er zijn zogeheten “lichtstabilisatoren” in de lak te verwerken. Deze al lang gangbare levensduurverlengers gebaseerd op ijzeroxide bieden een goede bescherming voor hout, maar hebben invloed op de kleur.
Dát moet blánker kunnen!

Erg belangrijk zijn de zogeheten radicaalvangers. Rechts-radicaal? Nee, radicalen zijn reactieve verbindingen met een vrij elektron. Dat elektron kun je opvatten als een grijpgraag handje dat aan het molecuul bungelt. Radicalen grijpen van alles beet wat langskomt op moleculair niveau, en zeker zogeheten “dubbele bindingen” in molecuulketens, waarmee ze de structuur van verfmoleculen dus aantasten. Als UV-licht tot radicaalvorming leidt, valt je verf uit elkaar. Het zijn dus wel extremisten, die radicalen!

Wanneer hout niet voldoende beschermd wordt, geeft dat het volgende beeld: het wordt geleidelijk donkerder, de glans verdwijnt en de coating wordt geler. Dit wordt gevolgd door krijten, blaarvorming en het optreden van scheuren. De coating wordt brosser en afbladderen vindt plaats met de daarna volgende ontleding van hout. Het hout wordt tenslotte grijs en door uitspoelen wordt grijswitte cellulose zichtbaar.

Deze afbraak wordt voornamelijk veroorzaakt door UV-A en UV-B straling (dat zijn golflengtebereiken: zichtbaar licht heeft een golflengtebereik van ongeveer 380-720 nanometer (nm = een duizendste micrometer), kortgolviger straling is UV en langgolviger is infrarode warmtestraling).

Het ideaal van goedwillende en nog beter bedoelende onderzoekers is een effectieve bescherming van hout over langere perioden. Waarbij kleurveranderingen worden voorkomen en maximale lichtdoorlatendheid wordt verkregen. Zodat wij kunnen genieten van prachtig bruin hout. Nu heb ik ook niets tegen blánke houtsoorten. Er zitten ook goeie tussen!

De juiste combinatie van organische (dus met koolstofverbindingen) en anorganische varianten (de laatste hebben in het algemeen de beste verweringsbestendigheid), samen met een aminegebaseerde HALS-lichtstabilisatoren, geven de oplossing als een waardevolle transparante en glanshoudende lak moet worden verkregen, bijvoorbeeld in de meubelindustrie. Bij meubels moet niet alleen de eigenaar maar de verf zelf natuurlijk óók goed blijven zitten!

Edward Uittenbroek

Bron: Schildersvakkrant, juni 2007