”Bezint eer ge begint” is het oubollige uitgangspunt uit Oma’s tijd, dat echter evenals de opoefiets en echte erwtensnert toch wel een wat langere standtijd heeft dan veel hedendaagse snelklaar-ideeën. Wat te denken van een groot metalen oppervlak dat snel en voordelig verduurzaamd wordt met een zinklaag, waarna er een fraai kleurtje aan wordt gegeven door de laagst inschrijvende schilder. Het is maar schilderwerk dus het mag niks kosten.

Bijgaande schadegevallen doen je dan de moed in de schoenen (ver)zinken. Mag wél vanuit het winstpromillage van de schilder weer hersteld worden!

Mag ik een voorzet geven?

In mijn studententijd (milieukunde, coatingtechnologie) zeiden we voorafgaand aan een gezamenlijke schrijfopdracht “bedrinkt eer ge verzint”. Nu ik in de oppervlaktetechniek actief ben, is dat “Verzint eer ge verzinkt” geworden, want de verschillende deklagen horen bij elkaar en dat moet op de tekentafel van de architect al verzonnen worden.

Want je kan niet zomaar ieder verfje op een verzinkte ondergrond smeren. Handig om te weten, want een verzinkt trapje of leuningwerk dat “meteen even meegenomen” kan worden, kan betekenen dat de schilder ook “meteen even teruggeroepen” kan worden. Want de vellen hangen erbij, zie afbeeldingen. Maar een architect zegt natuurlijk “dat regelt de aannemer” en die zegt “dat weet de schilder” en die ziet de meters en bijkomend factureerbaar zinklakwerk al voor zich. Maar ik zie bijgaande praktijkvoorbeelden voor me.

Wat is hier dan misgegaan?

Een veelgebruikte lakkenfamilie in schilderskringen is de alkydhars. Deze wordt doorgaans ingedeeld in drie hoofdgroepen: alkydlak met een grote, middelgrote en kleine ‘olielengte’. Dit duidt dan op het percentage vetzuren dat erin zit: de middenklasse is 45-60%, maar langere vetzuurketens leveren uiteraard een hoger aandeel vetzuur op. Vandaar de term ‘olielengte’ en het verband met het gehalte in procenten.
De grote olielengte maakt droging aan de lucht (‘oxidatieve uitharding’ in plaats van meercomponentensystemen of moffelen bij verhoogde temperatuur) mogelijk. En het levert ook een goede oplosbaarheid op in terpentineachtige oplosmiddelen. Het geeft bovendien een goede vloei, goede elasticiteit en prettige verwerkbaarheid met de kwast. Zelfs met een opblaaskwast zoals ik die hier vasthou. Méters maken, goed gereedschap is het halve werk!

Lakontwikkelaars houden er al rekening mee dat deze (olieachtige) vetzuren kunnen reageren met basische (= niet-zure) pigmenten, zoals zinkoxide. Voordeel is een verdichting en dus een betere waterafscherming van de laklaag, hetgeen lakken met corrosiewerende pigmenten en grote olielengte dus extra geschikt maakt voor de roestbescherming. Het gevolg is echter ook dat in de periode tussen fabricage en gebruik de lak langzaamaan iets stroperiger kan worden. Hoe dan ook: er is dus interactie tussen de vetzuren en de zinkfractie. Het wordt mij ineens duidelijk waar ik naartoe ga met dit betoog…

Een fraaie alkydlak met grote olielengte is te formuleren met lijnolie, die echter makkelijk vergeelt in zonlicht en dus beter voor grondlakken benut kan worden. Maar met sojaolie is hier weinig te vrezen, het is zelfs bijzonder geschikt voor witte lakken. Voor de gekleurde lakken zijn halfdrogende vetzuren zeer geschikt: linoolzuren (strikt genomen is dit – chemisch gezien – dus geen olie) die als bijproduct van cellulosewinning uit dennenhout overblijven. Ze vinden veel toepassing bij schildersverven.

Dus dat stukkie zink pakken we er wel bij.

Mooi niet dus, want lange vetzuurketens en een zinkoppervlak willen eigenlijk niets met elkaar te maken hebben. En dat laten ze merken ook! De schildersbedrijven die bijgaande werkstukjes afgeleverd hebben, mogen het er nu af pellen en alsnog een andere deklaag gaan bedenken, in ieder geval geen ‘lange alkyd’! Hoewel de garagedeur wel door een goedbedoelende particulier gedaan zal zijn, die nu de lakfabrikant of de winkelier van onkunde beticht. Maar hoe dan ook: hier knapt de lakwereld niet van op. En de eindgebruiker knapt ervan af.

Bij stalen spoorbruggen uit oma’s tijd geeft men klinknagels een voorzet: de assistent-spuiter gaat vooraf even met de bokkenpoot erlangs om ze vast een lik vooruit te geven. Dan zit het inclusief gespoten eindlaag maar goed in de verpakking. Ik wilde de lezer van de SchildersVAK!krant deze voorzet meegegeven. Het eindresultaat is nu verder in uw handen.

Edward Uittenbroek

Bron: Schildersvakkrant, augustus 2005

Gratis uit te voeren vervolgopdracht; de vellen hangen erbij.

Geringe lakkennis van particulieren biedt marktmogelijkheden voor de professional.